PATRON

O Tadeuszu Kościuszce, Wielkim Patriocie i Patronie SP 99

„Tylko wierność ludziom, czyni z nas człowieka” – oto znamienne słowa Tadeusza Kościuszki, które trafnie określają wychowawcze cele szkolnego procesu wychowania.

Biografia Tadeusza Kościuszki, patrona SP 99, to niewyczerpane źródło wiedzy o bohaterskich czynach i wielkich zasługach dla Polski czy Stanów Zjednoczonych, wreszcie o wspieraniu szlachetnych idei na świecie.

Nic dziwnego, że dokonania wielkiego Patrioty stały się inspiracją do skonstruowania wielu scenariuszy szkolnych przedstawień opartych na ważnych zdarzeniach i na epizodach z jego życia oraz do organizowania kolejnych – choć za każdym razem jedynych w swoim rodzaju – obchodów Dnia Patrona Szkoły Podstawowej nr 99 we Wrocławiu dedykowanych Społeczności Szkolnej.

Tadeusz Kościuszko urodził się w Mereczowszczyźnie na Polesiu w 1746 roku. Pochodził ze średniej szlachty. Był czwartym dzieckiem miecznika brzeskiego Ludwika i Tekli Kościuszko. Kształcił się w Kolegium Pijarów w Lubieszowie. Gdy zapadła decyzja, że rodzinny majątek odziedziczy jego brat – Józef, Tadeusz postawił na karierę wojskową. W 1765 roku wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, która powstała z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Młody Tadeusz był wybitnie zdolnym uczniem – studiował historię Polski, historię powszechną, filozofię, łacinę, język polski, francuski, niemiecki, a także prawo, ekonomię arytmetykę i miernictwo. W 1769 roku wyjechał na stypendium w Paryżu, gdzie rozwijał się m.in. w zakresie inżynierii wojskowej. Do Polski wrócił w 1774 roku. Został instruktorem Szkoły Rycerskiej.

Rok później Kościuszko wyjechał do Ameryki Północnej. Motywacją wyjazdu miał być konflikt z hetmanem Józefem Sosnowskim, w którego córce – Ludwice – Tadeusz zakochał się ze wzajemnością. Gdy rodzice panny nie zgodzili się na związek, ten miał planować porwanie ukochanej, ale Sosnowski udaremnił ten zamiar, a córkę wydał za mąż. W 1775 roku Tadeusz dotarł do Ameryki Północnej i tu wziął udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

Na wiosnę 1777 Tadeusz Kościuszko został wysłany na północ nad granicę kanadyjską pod wodzą generała Horatio Gatesa. Przez wiele miesięcy fortyfikował obozy wojskowe Armii Kontynentalnej (m.in. Fort Ticonderoga). Rozgłos przyniósł mu wkład jego prac fortyfikacyjnych do amerykańskiego zwycięstwa w bitwie pod Saratogą. Wyrazem uznania dla jego umiejętności inżynierskich było powierzenie mu budowy silnej twierdzy West Point nad rzeką Hudson. Decyzję taką poparł naczelny wódz armii amerykańskiej, Jerzy Waszyngton.

W uznaniu zasług, Tadeusz Kościuszko uchwałą Kongresu awansowany został 13 października 1783 na generała brygady armii amerykańskiej. Otrzymał też specjalne podziękowanie, nadanie gruntu (około 250 ha) oraz znaczną sumę pieniędzy, która miała być wypłacona w terminie późniejszym, w rocznych ratach. Kiedy Kongres wypłacił mu zaległe pobory w 1798, mimo trudnej sytuacji finansowej natychmiast przeznaczył te pieniądze na wykupienie wolności i kształcenie czarnoskórych obywateli. Całą resztę swojego amerykańskiego majątku Kościuszko powierzył Jeffersonowi, który był wykonawcą jego testamentu o wyraźnie abolicjonistycznym wyrazie.

W lipcu 1784 pożegnał się z przyjaciółmi, wrócił do Polski (12 sierpnia 1784). Sytuacja w kraju była bardzo zła. Po raz kolejny powrócił więc Kościuszko do rodzinnych Siechnowicz, gdzie spędzić miał teraz bez mała pięć lat. Na szczęście jego część majątku, administrowana przez ten czas przez szwagra Estko, nie była zadłużona, a nawet przynosiła niewielki dochód. Mimo skromnych dochodów, z trudem wystarczających na niezbędne wydatki, Kościuszko ograniczył pańszczyznę chłopom siechnowickim. Odtąd mieli odpracowywać tylko dwa dni w tygodniu. Kobiety zwolnione zostały od pracy zupełnie. Taka decyzja, zgodna z poglądami generała, nie mogła znaleźć uznania u okolicznej szlachty.

Do wojskowości wraca w efekcie reform Sejmu Czteroletniego i dzięki rozbudowie armii. Otrzymuje nominację na generała majora wojsk koronnych.

Obradujący w latach 1788–1792 Sejm, zwany Wielkim lub Czteroletnim, podjął dzieło naprawy Rzeczypospolitej. Jedna z pierwszych jego uchwał podnosiła liczbę wojska do 100 tysięcy. Powstała dla Kościuszki szansa kariery wojskowej w armii Rzeczypospolitej. 12 października 1789 otrzymał podpisaną przez króla nominację na generała majora wojsk koronnych. Uzyskanie upragnionego patentu miało też przynieść kres trapiącym go od kilku lat kłopotom finansowym, otrzymywał teraz wysoką pensję dwunastu tysięcy złotych rocznie.

Kościuszko odznaczył się w bitwach pod i Zieleńcami (18 czerwca 1792 r.), Włodzimierzem (7 lipca 1792 r.) i pod Dubienką (18 lipca 1792). Po walkach na linii Bugu, w których odparto około trzykrotnie silniejsze wojska rosyjskie, ukształtowała się opinia o wysokich umiejętnościach dowódczych Kościuszki, czego wyrazem była nominacja na generała lejtnanta, podpisana 1 sierpnia 1792. Zanim nominacja ta dotarła do obozu pod Sieciechowem, gdzie rozlokowała się armia koronna, jak grom spadła na wszystkich wiadomość o przystąpieniu króla do konfederacji targowickiej i polecenie wstrzymania wszelkich działań przeciwko wojskom rosyjskim.

W 1793 dochodzi do drugiego rozbioru Polski. Na początku 1794 roku Kościuszko wyznacza termin powstania na marzec tego roku. Akt powstania zostaje ogłoszony 24 marca w Krakowie, a Kościuszko obejmuje funkcję Najwyższego Naczelnika Sił Zbrojnych Narodowych. Insurekcja kościuszkowska trwa od marca do 16 listopada 1974 roku.

Ostatnie lata życia Tadeusz Kościuszko spędza w Solurze w Szwajcarii. Umiera 15 października 1817 i zostaje pochowany w pobliskiej miejscowości.

W 1818 trumna z zabalsamowanym ciałem Tadeusza Kościuszki została sprowadzona do kraju i 23 czerwca uroczyście złożona w krypcie św. Leonarda na Wawelu; w 1832 trumnę złożono do sarkofagu. Serce Naczelnika spoczywa w urnie na Zamku Królewskim w Warszawie. W latach 1820–1823 usypano kopiec Kościuszki w Krakowie na wzór istniejących w mieście kopców Wandy i Krakusa, w 1861 – Kopiec Kościuszki w Olkuszu, a w 1917 Kopiec Kościuszki w Połańcu.

Po II wojnie światowej jego imieniem nazwano hutę w Chorzowie. W 2000 r. huta powróciła do nazwy historycznej: „Huta Królewska”.

Imię bohatera sławi odkryta przez Pawła Edmunda Strzeleckiego Góra Kościuszki. Ten najwyższy szczyt Australii znajduje się w Parku Narodowym Kościuszki (Kosciuszko National Park).

14 października 1861, w przeddzień patriotycznych obchodów rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki, rosyjski namiestnik Karol Lambert wprowadził w Królestwie Polskim stan wojenny. Brutalne stłumienie uroczystości rocznicowych przez wojsko rosyjskie, połączone m.in. ze sprofanowaniem kościołów, przyspieszyło przygotowania powstańcze.

Na Wawelu stoi konny pomnik Tadeusza Kościuszki. Wielki Polak ma on także swój pomnik w Warszawie na osi Ogrodu Saskiego oraz pomnik w Łodzi na Placu Wolności.

Imię Tadeusza Kościuszki nosiły statki i okręty, m.in.:

SS Kościuszko – jeden z trzech pierwszych polskich transatlantyków (obok „Polonii” i „Pułaskiego”) o poj. ok. 6900 BRT, jakie w 1930 roku rozpoczęły obsługę połączenia między Gdynią i Nowym Jorkiem;
ORP Generał Tadeusz Kościuszko – polska fregata rakietowa amerykańskiego typu OHP (Oliver Hazard Perry) (ex USS „Wadsworth”);
turbinowy frachtowiec niemiecko-duńskiej budowy o tonażu 7000 BRT i nośności ok. 10 400 ton, który trafił do polskiej floty handlowej w maju 1947 roku;
pierwszy z czterech kontenero-pojazdowców, zbudowany we francuskiej stoczni La Ciotat.

Odznaczenia i wyróżnienia

Order Orła Białego otrzymał w sierpniu 1792 r.
Virtuti Militari otrzymał w 1792 r.
Order Cyncynata otrzymał w 1784 r.

Opinie o Tadeuszu Kościuszce:

Napoleon nazwał go „bohaterem północy”.
Thomas Jefferson nazwał go „najczystszym synem wolności jakiego poznałem (…) i to wolności dla wszystkich, a nie tylko dla nielicznych i bogatych”.
Berek Joselewicz nazywał go „posłańcem od Boga”.
Lord Byron w wierszu „The Age of Bronze” (Wiek brązu, 1823) napisał: „Kościuszko – to dźwięk, który przeraża ucho tyrana”.
Katarzyna Wielka nazwała go „bestią”.
Jules Michelet nazwał go „ostatnim rycerzem, ale pierwszym Polakiem z nowoczesnym zrozumieniem braterstwa i równości”.
Generał Nathanael Greene nazwał go „mistrzem swojej profesji”.
Juliusz Verne uhonorował Tadeusza Kościuszkę, umieszczając jego portret w gabinecie Kapitana Nemo w książce „20 000 mil podmorskiej żeglugi”.
Paweł Edmund Strzelecki nazwał odkryty przez siebie najwyższy szczyt Australii Mount Kościuszko, który znajduje się na terenie Parku Narodowego im. Kościuszki (Kościuszko National Park).

Upamiętnienie: